خشم گروه‌های همسو با ایران از اقدامات جریان صدر پس از انتخابات

مقتدی صدر، روحانی عراقی که روز سه‌شنبه (۹ آذر) پیروز انتخابات مهرماه مجلس عراق اعلام شد، سریعاً موضع خود را در قبال گروه‌های شبه‌نظامی غیردولتی اعلام کرده و موجب خشم بعضی‌ها شده است.

صدر در اوایل آبان‌ماه اعلام کرد که در صدد بستن مقر گروه شبه‌نظامی خود موسوم به سرایا السلام است و قصد دارد شبه‌نظامیان را به عنوان افراد غیرنظامی به جنبش صدر برگرداند. او ۱۵ روز به آنها فرصت داد تا از فرمانش اطاعت کنند.

گرچه صدر مقر گروه شبه‌نظامی خود در شهرهای نجف، کربلا صلاح‌الدین و بغداد را از این تصمیم مستثنی کرده است، به نظر می‌رسد که حمل اسلحه توسط شبه‌نظامیان در این استان‌ها را مشروط به هماهنگی با سرویس‌های امنیتی عراق کرده باشد.

اماکن متبرکه شیعیان در عراق در شهرهای نجف، کربلا، سامرا و بغداد متمرکز شده است.

مقتدی صدر پیش از این هم فعالیت سرایا السلام را در بابل و دیالی به تعلیق درآورده بود.

ناظران عراقی گفتند به نظر می‌رسد مقتدی صدر با این اقدامش تصریح کرده است که اجازه هرج و مرج یا سرپیچی از دولت را نخواهد داد.

طرح تشکیل دولت مقتدر

جلیل خلف شویل، کارشناس مسائل امنیتی عراق، گفت: «حرکت اخیر صدر حاکی از قصد او جهت ورود به طرحی ملی برای تشکیل دولتی است مستقل از سلاح‌ها و گروه‌های مهار نشده‌ای که خارج از چارچوب نیروهای مشروع فعالیت می‌کنند.»

شویل گفت این موضوع مؤکد اقدام صدر برای فاصله گرفتن از گروه‌هایی است که علیه دولت سلاح به دست می‌گیرند، یا به تعبیر خود او «شبه‌نظامیان بی‌شرم و حیایی که برنامه‌ آنان صدمه زدن به منافع ملی است.»

او گفت به نظر می‌رسد مقتدی صدر گروه‌های شبه‌نظامی را به دنباله‌روی از خود و ادغام در دستگاه امنیتی عراق و امتناع از بازیچه دست ایران شدن برای تهدید عراق ترغیب خواهد کرد.

او گفت که دید مقتدی صدر با نگرش آیت‌الله علی سیستانی، مرجع عالی‌قدر شیعیان عراق، هم‌راستاست گروه‌های مسلحی که خارج از کنترل دولت به صورت نهادهای موازی فعالیت دارند و از فرامین دولت تبعیت نمی‌کنند مورد تأیید آیت‌الله سیستانی نیستند.

با این حال، بعضی از گروه‌های مسلح با این دیدگاه مخالفند که اقدام مقتدی صدر باید سرآغازی برای گفتگو پیرامون سلاح‌ها یا نفوذشان در آینده باشد.

گروه‌های شبه‌نظامی وابسته به نیروی قدس سپاه که پس از انتخابات ۱۸ مهر جایگاه سیاسی خود را از دست دادند، بیش از پیش برای حفظ سلاح‌هایشان مصمم به نظر می‌رسند.

ظاهراً به هیچ وجه قصدی برای پیوستن به دولت عراق ندارند.

پس از اعلام نتایج انتخابات، گروه‌های شبه‌نظامی هواداران خود را برای اعتراض در ورودی‌های منطقه سبز مرکز بغداد بسیج کردند و خواستار شمارش مجدد آرا شدند و تهدید کردند که اگر خواسته‌ آنان محقق نشود وارد عمل خواهند شد.

روز ۱۴ آبان، اعتراضات به درگیری بین حامیان گروه‌های شبه‌نظامی و نیروهای امنیتی عراق ختم شد و چند کشته و مجروح بر جای گذاشت.

تلاش اخیر برای ترور مصطفی کاظمی، نخست‌وزیر عراق، با پهپادهای انفجاری نیز، که یکی از روش‌های معروف گروه‌های شبه‌نظامی است، بعد خطرناکی به ماجرا افزود.

از دید ناظران، تحولات اخیر به منزله تلاشی است از جانب گروه‌های شبه‌نظامی و رهبران بعضی از گروه‌های سیاسی شکست‌خورده برای هدایت کشور به سمت نزاع داخلی.

کم‌رنگ شدن نفوذ گروه‌های شبه‌نظامی

ماجد القیسی، افسر نظامی بازنشسته و کارشناس مسائل امنیتی، به المشارق گفت: «گروه‌های مسلح وابسته به ولی فقیه (علی خامنه‌ای، رهبر ایران) تهدیدی برای موجودیت خود حس کردند.»

او گفت «با تصمیم صدر برای تعلیق فعالیت گروه‌های مسلح خود و حرکت‌های سیاسی او در حمایت از دولت و نزدیکی او به دولت کاظمی»، حس عدم امنیت در آنها تقویت شد.

وی گفت که این گروه‌های مسلح طی سال‌های گذشته تلاش خود را برای «تضعیف نهادهای دولتی، نافرمانی از تصمیمات دولت و ایجاد مشکلات و بحران‌ها [به کار گرفته‌اند] تا از مصون ماندن نفوذ و منافع خود اطمینان یابند.»

القیسی گفت: «اینها امروز نهادهایی خطرناکند که گرچه زیردست تهران هستند و [ایران] هنوز می‌تواند بر آنها نفوذ داشته باشد، در تصمیم‌گیری تا حدی استقلال و آزادی دارند.»

اما این نفوذ با روی کار آمدن اسماعیل قاآنی به عنوان فرمانده نیروی قدس سپاه در حال کم‌رنگ شدن است.

طبق گزارش رسانه‌ها، قاآنی پس از تلاش نافرجامی که برای ترور کاظمی صورت گرفت، به بغداد سفر کرده و ۱۷ آبان با رهبران گروه‌های شبه‌نظامی دیدار کرده که «با عصبانیت هر دو طرف روبرو شده است.»

طبق این گزارش‌ها، قاآنی که در دیدارهای قبلی موفق به تحمیل خواست خود به گروه‌های شبه‌نظامی نشده بود بار دیگر از آنها خواست از طغیان علیه دولت عراق خودداری کنند و «نتایج انتخابات را بپذیرند.»

بنا به گزارش‌ها، او از آنها خواسته است «در راستای یکدست کردن موضع خود برای آینده تلاش کنند.»

القیسی گفت بعید است گروه‌های مسلح دست از تهدیدهای خود بردارند و راه تنش‌زدایی را برگزینند یا حرکتی شبیه اقدامات مقتدی صدر انجام دهند.

او گفت صدر در حال حاضر نماینده «نیرویی متعادل‌کننده در صحنه عراق علیه این گروه‌هاست.»

وی گفت که اگر طرفداران جنش صدر بتوانند دولتی تشکیل بدهند، ممکن است شاهد تفرقه بیشتر بین آنها و گروه‌های شبه‌نظامی (وفادار به ولی فقیه) باشیم، خصوصاً در زمینه کنترل سلاح، تقویت حاکمیت دولت و مبارزه با فساد.