«امنیتی در کار نیست»: تجاوز، شکنجه و بدرفتاری رژیم سوریه با بازگشت‌کنندگان به این کشور

عفو بین‌الملل روز سه شنبه (١٦ شهریور) گفت ده‌ها سوری که از خارج به کشورشان بازگشته‌اند توسط نیروهای امنیتی بازداشت و ناپدید شده و مورد شکنجه قرار گرفته‌اند و هشدار داد که بازگشت به سوریه هنوز امنیت ندارد.

این گروه حقوق بشری در گزارشی با عنوان «شما با پای خود به سراغ مرگ می‌روید»، تعدادی از تخلفات نیروهای امنیتی علیه ٦٦ سوری، از جمله ١٣ کودک را که از سال ١٣٩٦ به کشورشان بازگشته‌اند، مستند کرد.

در بحبوحه درگیری‌ها بیش از ٦.٦ میلیون سوری به خارج پناهنده شدند. اما هم اکنون بسیاری از آنها تحت فشار هستند تا از کشورهای میزبان خود به وطنشان بازگردند، رژیم سوریه نیز مدعی است که بازگشت پناهندگان در «اولویت» است.

در طی سه سال گذشته نبردها در سوریه کاهش یافته و رژیم دستاوردهای خود را تثبیت کرده است و اکنون بیش از ٧٠ درصد از خاک این کشور را تحت تسلط خود دارد.

اما بر اساس اعلام سازمان ملل بین سال‌های ١٣٩٥ تا اوایل تابستان سال ١٤٠٠ تنها ٢٨٠ هزار نفر به کشورشان برگشته‌اند، اگرچه احتمالاً رقم واقعی بیشتر از این مقدار باشد.

بشار اسد، رئیس جمهور سوریه دلیل روند کند بازگشت افراد را به آسیب دیدن زیرساخت‌ها، تحریم‌های اقتصادی - از جمله تحریم‌های ایالات متحده - و «فشارهای وارد شده به پناهندگان برای عدم بازگشت» دانست.

قانون سزار در سال ١٣٩٨ در حمایت از غیرنظامیان سوریه برای وادار کردن رژیم سوریه به پاسخگویی به دلیل جرایمش طراحی شده است و کمک‌های بازسازی ایالات متحده را تا زمانی که عاملان سوءاستفاده در جنگ سوریه به پیشگاه عدالت آورده نشوند، مسدود می‌کند.

عفو بین‌الملل گفت مواردی که بررسی کرده است نشان می‌دهد «بازگشت به هیچ بخشی از سوریه امنیت ندارد.»

خشونت جنسی و تحقیر

این سازمان اعلام کرد: «افسران اطلاعاتی سوریه زنان، کودکان و مردانی که به سوریه باز می‌گردند را مورد بازداشت غیرقانونی یا خودسرانه، شکنجه و سایر بدرفتاری‌ها از جمله تجاوز و خشونت جنسی، و ناپدید شدن قهری قرار داده‌اند.»

این سازمان افزود تخلفات مذکور از پیامدهای مستقیم وابستگی به مخالفان است و صرفاً به دلیل آوارگی پناهندگان صورت می‌گیرد.

این گروه حقوق بشری گفت: «بر اساس این یافته‌ها، هیچ بخشی از سوریه برای بازگشت افراد امنیت ندارد و کسانی که سوریه را از آغاز درگیری‌ها ترک کرده‌اند، در صورت بازگشت واقعاً در معرض خطر آزار و اذیت هستند.»

عفو بین‌الملل ١٤ مورد را مستند کرد که در آنها مقامات امنیتی به کودکان، زنان و مردان بازگشت کننده تجاوز جنسی کرده‌اند؛ از جمله به پنج زن، یک پسر ١٣ ساله و یک دختر ٥ ساله تجاوز صورت گرفته است.

این گروه حقوق بشری گفت: «طبق مصاحبه با بازماندگان یا بستگان آنها، خشونت جنسی در گذرگاه‌های مرزی یا بازداشتگاه‌ها در حین بازجویی در روز بازگشت یا اندکی بعد از آن صورت می‌گرفت.»

یک زن به عفو بین‌الملل گفت افسران اطلاعاتی او و دختر ٢٥ ساله‌ اش را در هنگام بازگشت از لبنان در مرز دستگیر کردند و آنها را به مدت ٥ روز در یک مرکز اطلاعاتی بازداشت کردند.

آنها متهم به «صحبت کردن علیه اسد در خارج از کشور» بودند.

این زن گفت که در هنگام تعرض به دخترش حضور داشته است.

او گفت: «آن‌ ها لباس‌های دخترم را درآوردند. به او دستبند زدند و او را از دیوار آویزان کردند. او را کتک زدند. او کاملاً برهنه بود. یک نفر آلت تناسلی‌اش را داخل دهان او گذاشت. وقتی بیهوش شد، رویش آب ریختند.»

او گفت: «آن‌ها می‌پرسیدند: چرا از سوریه خارج شدید؟ چه چیزی با خودتان آورده‌اید؟ آنها به من فاحشه، جاسوس داعش و تروریست می‌گفتند.»

طبق اعلام عفو بین‌الملل، برخی افراد دیگر گفتند مقامات امنیتی به آنها تجاوز کرده‌اند تا آنها را تحقیر کنند، به خاطر ترک سوریه مجازات کنند یا تسلط خود را بر آنها اعمال کنند.

این گروه حقوق بشری گفت: «بر اساس گفته‌های بازگشت‌کنندگان یا بستگان آنها، نیروهای امنیتی به اندام تناسلی پنج نفر از بازگشت‌کنندگان ضربه زدند یا در حالی که برهنه بودند، آنها را مورد ضرب و شتم قرار دادند.»

یک مرد گفت پس از بازگشت مأمور امنیتی در هنگام بازجویی به بیضه‌هایش ضربه زده است و به او گفته است: «شما را کتک می‌زنیم تا دیگر نتوانید فرزندانی به دنیا بیاورید که مثل خودتان به کشور آسیب برسانند.»

بازداشت، ضرب و شتم و شکنجه

عفو بین‌الملل همچنین ٥٩ مورد بازداشت غیرقانونی یا خودسرانه را ثبت کرده است که دو زن باردار و ١٠ کودک نیز در بین بازداشت‌شدگان بودند.

در این گزارش آمده است: «این بازداشت‌ها حداکثر ١٠ ماه پس از بازگشت افراد صورت گرفت، اما اکثریت آنها به عفو بین‌الملل گفتند که پس از بازگشت یا اندکی بعد از آن دستگیر شده‌اند.»

دستگیری بسیاری از آنها بر اساس اتهامات کلی «تروریسم» صورت می‌گرفت، بر این اساس که یکی از بستگان این افراد وابسته به مخالفان است یا به این دلیل که اهل منطقه‌ای هستند که قبلاً تحت تسلط مخالفان بود.

در موارد مستند شده توسط عفو بین‌الملل، هیچ‌یک از بازداشت‌شدگان به وکیل دسترسی نداشتند و نزد قاضی حاضر نشدند.

در این گزارش آمده است: «شهادت‌ها نشان می‌دهد که مقامات سوریه همچنین از بازداشت به‌عنوان ابزاری برای اخاذی استفاده کرده‌اند و خانواده‌های بازداشت‌شدگان معمولاً برای به‌دست آوردن اطلاعات در مورد بستگان خود یا اطمینان از آزادی آنها پول می‌پردازند.»

مصاحبه شوندگان گفتند معادل ١ هزار و ٢٠٠ تا ٢٧ هزار دلار پرداخت کرده‌اند.

برخی از بازداشت شدگان «در حین بازداشت و بازجویی در مراکز اطلاعاتی تحت اقداماتی مشابه شکنجه یا سایر بدرفتاری‌ها» قرار گرفتند؛ این گزارش ٣٣ نمونه از این موارد را مستند کرده است.

در این گزارش آمده است که بر اساس شهادت بازگشت‌کنندگان، نیروهای اطلاعاتی عمدتاً از شکنجه استفاده می‌کردند تا بازداشت شدگان را به «اعتراف» به جرایم مورد ادعا مجبور کنند یا آنها را به دلیل مخالفت با رژیم سوریه مجازات کنند.

مصاحبه شوندگان گفتند مقامات امنیتی با استفاده از اشیای مختلف از جمله میله‌های فلزی، کابل‌های برق، لوله‌های پلاستیکی و در یک مورد تسمه زنجیر، بازگشت کنندگان را مورد ضرب و شتم قرار دادند.

در یک مورد، به گفته مادر یک کودک ٦ ساله یکی از مأموران اطلاعاتی فرزندش را مورد ضرب و شتم قرار داد.

«نیروهای امنیتی همچنین از وسایل برقی و تکنیک‌های مخصوص شکنجه مورد استفاده معمول توسط نیروهای امنیتی سوریه برای بدرفتاری و شکنجه زندانیان در بازجویی‌ها استفاده می‌کردند.»

پناهندگی دوباره

یکی از زندانیان که پس از بازگشت از لبنان بازداشت شده بود به عفو بین‌الملل گفت: «آنها به قسمت بین چشمهایم برق وصل کردند.»

«احساس می‌کردم تمام مغزم می‌لرزد. گاهی اوقات هوشیاری خود را از دست می‌دادم. نمی‌دانم برای چه مدت ... در نهایت، دیگر نتوانستم خودم را سرپا نگه دارم، شانه‌ام از جا در رفت. آن‌ ها به سرم برق وصل کردند. آرزوی مرگ می‌کردم.»

این گزارش اعلام کرد: «تحقیقات عفو بین‌الملل نشان می‌دهد که مقامات سوری به انجام موارد متعدد نقض‌ فاحش حقوق بشر علیه افراد ادامه می‌دهند؛ این اقدامات با تخلفات رایجی که دولت سوریه از آغاز درگیری علیه مخالفان سیاسی مورد نظر خود انجام داده است مطابقت دارد.»

این گروه حقوق بشری گفت: «بازگشت‌کنندگانی که عفو بین‌الملل با آنها مصاحبه کرده است توانسته‌اند فرار کنند، و در نتیجه بدرفتاری رژیم سوریه بار دیگر این کشور را ترک کرده و دوباره پناهنده شده‌اند.»