کشته شدن یکی از مقامات ارشد القاعده در تهران و پرسش های دشواری که فراروی ایران قرار دارد

این موضوع که رژیم ایران یک گزارش منتشر شده را مبنی بر این که عبدالله احمد عبدالله، معروف به ابومحمد المصری، نفر دوم سلسله مراتب فرماندهی القاعده، به تازگی توسط مأموران اسرائیلی در تهران کشته شده است انکار می کند، مایه شگفتی نیست.

اما این که چرا مقامات ایرانی سال ها از المصری در یکی از حومه های مرفه نشین تهران محافظت می کردند، چندان مشخص نیست.

المصری در زمینه اتهامات مربوط به بمب گذاری های هماهنگ شده سال ۱۳۷۷ در سفارتخانه های آمریکا در تانزانیا و کنیا تحت پیگرد ایالات متحده قرار داشت. نیویورک تایمز روز جمعه (۲۳ آبان) گزارش داد که المصری تابستان امسال به درخواست آمریکا و به دست نیروهای عملیاتی موتورسوار اسرائیلی در تهران به طور مخفیانه به ضرب گلوله کشته شد.

این روزنامه به نقل از منابع متعدد اطلاعاتی گزارش داد که این رهبر ارشد القاعده به همراه دخترش مریم کشته شد. مریم بیوه حمزه، پسر اسامه بن لادن بود.

این حمله روز ۱۷ مرداد، در سالگرد بمب گذاری ها در آفریقا، روی داد. در آن بمب گذاری ها ۲۲۴ نفر به قتل رسیدند و صدها تن دیگر زخمی شدند.

مقامات اطلاعاتی آمریکا به تایمز گفتند که المصری از سال ۱۳۸۲ در «بازداشت» ایران به سر می برد؛ اما دست کم از سال ۱۳۹۴ آزادانه در منطقه پاسداران، از مناطق مرفه نشین تهران، زندگی می کرد.

یک داستان پوششی قابل قبول، اما غیرواقعی

به گزارش تایمز، المصری بامداد ۱۷ مرداد به همراه دخترش در نزدیکی خانه اش سوار بر یک دستگاه خودروی سدان رنو در حال رانندگی بود که دو مرد مسلح موتورسوار پنج بار به سوی آنها شلیک کردند.

دو خبرگزاری ایرانی -- خبرگزاری رسمی ایرنا و مهر -- در آن زمان از وقوع حادثه مشابهی خبر داده بودند. آنها بدون ذکر جزئیات بیشتر قربانیان را حبیب داوود، یک آموزگار تاریخ لبنانی ۵۸ ساله، و مریم، دختر ۲۷ ساله او، معرفی کرده بودند.

شبکه خبری ام تی‌وی لبنان و حساب های رسانه های اجتماعی مرتبط با سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران گزارش دادند که داوود یکی از اعضای حزب الله بود. حزب الله سازمان شبه نظامی مورد حمایت ایران در لبنان است.

به گزارش نیویورک تایمز، این گزارش ها قابل قبول به نظر می رسید؛ اما واقعیت این است که اصلاً شخصی به نام حبیب داوود وجود نداشته است.

این روزنامه می گوید که چندین لبنانی، که روابط نزدیکی با ایران دارند، گفته اند که چیزی در مورد داوود و یا کشته شدن او نشنیده اند. همچنین هیچ گزارشی درباره کشته شدن یک استاد تاریخ لبنانی در ایران در تابستان گذشته منتشر نشده است. افزون بر این، یک پژوهشگر آموزشی که به فهرست اسامی همه استادان تاریخ در ایران دسترسی دارد، گفته است که هیچ سابقه ای درباره شخصی به نام حبیب داوود وجود ندارد.

یک مقام اطلاعاتی در این باره می گوید که در واقع «حبیب داوود» نام مستعاری بود که مقامات ایرانی به المصری داده بودند.

نبیل نعیم، از رهبران سابق جهاد اسلامی مصر و از دوستان قدیمی المصری، نیز آبان ماه همین را به شبکه خبری العربیه سعودی گفته بود. جهاد اسلامی مصر از گروه های وابسته به القاعده است.

وزارت امور خارجه ایران این گزارش ها را «اطلاعات ساختگی» خواند و آنها را رد کرد.

روابط با رژیم ایران

المصری از جمله رهبران بنیان گذار القاعده بود. تصور می شد که او پس از ایمن الظواهری، رهبر کنونی القاعده، نفر اول در صف رهبری آن سازمان باشد.

المصری، سیف العدل، و حمزه بن لادن در شمار گروهی از رهبران ارشد القاعده بودند که پس از حملات ۲۰ شهریور ۱۳۸۰ (۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱) به آمریکا، از افغانستان گریختند و به ایران پناه بردند.

به گفته کارشناسان امور تروریسم، المصری در ایران حمزه بن لادن را آموزش داد. حمزه بن لادن برای بر عهده گرفتن مسئولیت رهبری این سازمان آماده می شد. او سال گذشته در یک عملیات ضدتروریستی در منطقه مرزی افغانستان و پاکستان کشته شد.

العدل هنوز متواری است.

دولت ایالات متحده در سال ۲۰۱۷ مجموعه ای از اسناد به دست آمده از محل سکونت اسامه بن لادن در ایبت آباد پاکستان را منتشر کرد. بن لادن در سال ۱۳۹۰ در آن جا توسط تکاوران یگان ویژه نیروی دریایی آمریکا کشته شد.

این اسناد، از جمله تصاویر عروسی حمزه در ایران، از روابط بسیار مبهم القاعده با تهران پرده برداشت.

اسناد یادشده، به همراه قتل اخیر المصری و شواهد دیگری که طی سال ها به دست آمده اند، حاکی از آن است که رژیم ایران، به ویژه سپاه پاسداران، پیوندهای نیرومندی با القاعده دارد.

گفته می شود که سپاه پاسداران میزبان شمار زیادی از عناصر القاعده است؛ عناصری که تحت پیگرد مقامات بین المللی قرار دارند.

نعیم، رهبر سابق جهاد اسلامی در مصر که اکنون از افراط گرایی دست کشیده است، می گوید که سرلشکر قاسم سلیمانی، فرمانده وقت نیروی قدس سپاه پاسداران، «معمارِ روابط میان سپاه پاسداران و القاعده است.» قاسم سلیمانی در دی ماه گذشته در بغداد کشته شد.

وی افزود که عماد مغنیه، فرمانده نظامی حزب الله، نیز قبل از آن که در سال ۱۳۸۷ در سوریه کشته شود، «نقش مهمی را در آموزش عوامل [القاعده] به ویژه آموزش شیوه های کارگذاری تله های انفجاری و بمب گذاری، ایفا کرده بود.»

او گفت که القاعده هم با سپاه پاسداران و هم با اطلاعات ایران روابطی نیرومند دارد. او یادآور شد که «نمادین بودن این رابطه زمانی آشکار شد که ایران، میزبانی خانواده اسامه بن لادن، رهبر القاعده، را بر عهده گرفت.»

نعیم گفت که هر دو طرف سال ها مشغول برانگیختن تنش های فرقه ای بوده اند. به گفته او، «سپاه پاسداران خودش را به عنوان محافظ حقوق شیعیان و مدافع آنها جلوه می دهد و القاعده نیز همان تاکتیک را در مورد اهل سنت به کار می برد.»

ایران همواره میزبانی از مقامات القاعده را انکار کرده است. اما با آشکار شدن موارد اخیر، باور کردن این ادعا دشوارتر شده است.

کالین پی. کلارک، یک تحلیلگر مسائل ضدتروریسم در مرکز صوفان، به نیویورک تایمز گفت: «ایران هر زمان که به نفع رژیم باشد، از فرقه گرایی به عنوان یک ابزار استفاده می کند. اما در عین حال، وقتی به نفع منافع ایران باشد، حاضر است اختلافات سنی و شیعه را نیز نادیده بگیرد.»