گریز جنگجویان داعش، اما آنها کجا می روند؟

داعش در بخشهای باقیمانده از خلافت خود خوانده خویش زیر حمله قرار دارد، اما در حالی که گروه داعش کنترل قلمروی خود را از دست می دهد، چه بر سر هزاران جنگجوی آن می آید؟

گروه افراط گرای داعش که با حملات چندگانه روبرو است، شهر سرت در لیبی، موصل و رمادی در عراق را از دست داده و اکنون در آستانه بیرون رانده شدن از سنگر پیشین خود در الرقه است.

داعش هنگامی که در اوج خود بود، در رده های خود دهها هزار جنگجو داشت و مقام های آمریکایی شمار جنگجویان خارجی که برای پیوستن به این گروه طی سالهای گوناگون سفر کرده بودند را 40,000 نفر برآورد می کنند.

نیروهایی که به داعش حمله کرده اند به طور مرتب آمار تلفات و دستگیری شمار زیادی از افراط گرایان را گزارش کرده اند، اما آمار آنها اغلب مبهم است و نمی توان آن را به طور مستقل تأیید کرد.

مصطفی بالی، سخنگوی نیروهای دموکراتیک سوریه که اکنون در حال نبرد با داعش در سوریه است گفت: «ما نمی توانیم آمار دقیق شمار دستگیرشدگان را ارائه کنیم اما می توانیم بگوییم که شمار زیادی از آنها از سوی نیروهای ما بازداشت شده اند.»

آیا بین غیرنظامیان پنهان شده اند؟

ترسی که همیشه نیروهای مهاجم به داعش داشته اند آن است که جنگجویان این گروه سعی خواهند کرد با جمعیت غیرنظامی درآمیخته شوند، خواه به هنگام فرار همراه با آوارگان یا ماندن در خانه ها.

ایمن التمیمی، پژوهشگر مجمع خاورمیانه گفت: «مشکل عواملی که در بین غیرنظامیانی که فرار می کنند، پنهان می شوند، به طور حتم یک مشکل عمده است.»

وی گفت: «عوامل داعش ممکن است باقی بمانند و در جمعیت غیرنظامی گسترده تری پنهان شوند تا به عنوان هسته های خواب عمل کنند یا افراد دیگر را استخدام کنند تا آنها هم به صورت بخشی از هسته های خواب درآیند.»

بالی گفت که در سوریه برخی از جنگجویان داعش «از طریق پایگاه داده های ما، در اردوگاههای آوارگان کشف شده اند.»

برخی دیگر از سوی غیرنظامیانی که آنها را شناسایی و گزارش کرده اند، تحویل داده شده اند.

عبدالرحمان، رئیس دیده بان حقوق بشر سوریه گفت که اما با این وجود برخی از جنگجویان موفق به گریز می شوند، به ویژه آنکه «برخی از غیرنظامیان از گزارش دادن در مورد آنها می ترسند، مبادا که مورد انتقام جویی قرار بگیرند.»

نیروهای عراقی، مانند همتایان خود در سوریه، برای یافتن جنگجویان مظنون داعش از بین غیرنظامیان از پایگاه داده ها استفاده می کنند.

اما یک مسئول محلی عراقی گفت: «شمار زیادی از عوامل داعش در بین مردم در موصل، به ویژه در شهر قدیمی پنهان شده اند.»

هشام الهاشمی، پژوهشگر کارشناس جابجایی های افراط گرایان گفت که حضور آنها از روی «ترورها و بمب گذاری هایی که هر روز ادامه دارد» ثابت می شود.

در مورد جنگجویان خارجی چطور؟

بسیاری از جنگجویان خارجی غیر عرب که در رده های داعش قرار دارند ممکن است به آسانی نتوانند در میان مردمان غیرنظامی در حال فرار پنهان شوند و ویژگی ها و زبان شان به آنها خیانت می کند.

یکی از فرماندهان ارشد ائتلاف که به نیروهای دموکراتیک سوریه کمک و مشاوره می دهد به خبرگزاری فرانسه گفت: «بسیاری از جنگجویان خارجی (داعش) وجود دارند که نمی خواهند تسلیم شوند و قصد دارند به سختی بجنگند.»

الهاشمی افزود که جنگجویان خارجی اغلب کسانی هستند که حملات انتحاری انجام می دهند، و در پایان هر نبردی «شمار باقیمانده از آنها بسیار کم است.»

شانس آنها برای بازگشت به خانه بسیار کم است و سرویس های اطلاعاتی از نزدیک ناظر بر بازگشتگان هستند، و مرز ترکیه اکنون به شدت تحت کنترل و نظارت قرار دارد.

شارلی وینتر، یک پژوهشگر ارشد در مرکز بین المللی مطالعه افراطی گری و خشونت سیاسی گفت که در تبلیغات خودِ داعش هم، قوانین سخت گیرانه مربوط به ترک قلمروی داعش از سوی «کافران» آسان تر شده است.

وی گفت: «این گروه به طور بسیار غیرمستقیم، اما همچنین به عقیده من به طور غیرمبهم، به بصورت اساسی گفته است که فرار از قلمروهای داعش دیگر غیرمجاز نیست.»

پناه گرفتن در باقیمانده قلمروی داعش؟

کارشناسان می گویند که در حالی که قلمروی داعش در سوریه و عراق به سرعت در حال کاهش است، این گروه اکنون منابع خود را بر دره رود فرات که در امتداد مرز سوریه و عراق قرار دارد، متمرکز کرده است.

وینتر گفت: «پس از یک مدت طولانی، اکنون مرکز ثقل دولت اسلامی به سوی مکان هایی مانند میادین و البو کمال در حال تغییر است» این مناطق در شرق استان دیرالزور در سوریه قرار دارند.

وی افزود: «داعش به طور بسیار نظام مند، زیرساخت های خود و جمعیت اش را در این نقاط، فربه کرده است.»

وی گفت که داعش به احتمال زیاد، مدتها پیش از آنکه جنگجویانش در نقاطی مانند الرقه و موصل در محاصره قرار بگیرند، شمار زیادی از آنها را به این مناطق منتقل کرده بود.

وی گفت که این یعنی آنکه اکنون جنگ برای مناطقی مانند میادین و البوکمال می تواند «به طور شگفتی آوری وحشتناک» باشد.